Artikel
Op de eerste woensdag in november was het dankdag voor gewas en arbeid. Een traditie waaraan in steeds minder kerken een dienst wordt gewijd. Zegt dit iets over hoe wij als welvarende westerse mensen aankijken tegen wat de aarde ons geeft? We vinden het vanzelfsprekend dat de supermarkten vol liggen. Staan we er wel bij stil waar ons voedsel vandaan komt? En waarom zou je daarvoor danken? “Omdat het helemaal niet zo vanzelfsprekend is dat de grond ons goede oogst geeft”, aldus Jan van Rijn, agrarisch ondernemer in Woubrugge. Tussen de bedrijven door – het is volop oogsttijd – heb ik een gesprek met hem om over zijn werk en zijn visie op het agrarisch ondernemerschap. Hoe gaat hij als christenboer met de aarde om?
“We moeten aardappelen oogsten maar het zit wat tegen. Het land is erg nat en er komt veel grond mee bij het oogsten, waardoor machines sneller kunnen vastlopen. Uiteindelijk bepalen de natuur en de weersomstandigheden of we kunnen oogsten of niet. We hebben er zelf niet veel over te zeggen.” Het klinkt dramatisch, maar het zijn de woorden van een agrarisch ondernemer in hart en nieren.
Familiebedrijf
Jan van Rijn is al vanaf zijn 19e boer, of liever ‘agrarisch ondernemer in de meest brede zin van het woord’, zoals hij zelf zegt. Als vierde in de generatie Van Rijn runt hij samen met zijn vrouw het familiebedrijf aan de Kruisweg in Woubrugge. “De opa van mijn vader heeft deze boerderij gebouwd in 1924. Hij is begonnen met een gemengd bedrijf, dus met veeteelt en landbouw. Door wet- en regelgeving van de overheid werden mijn opa en mijn vader later gedwongen om keuzes te maken in de bedrijfsvoering, om te specialiseren eigenlijk.” Dus simpel gezegd: kiezen voor vee of akkerbouw. Het werd dat laatste. Jan is in de jaren negentig in de voetsporen van zijn ouders getreden en zegt nu, bescheiden maar met een glimlach op zijn gezicht, dat het bedrijf inmiddels behoorlijk is uitgebreid. Jan verbouwt en verkoopt aardappelen, uien, spruiten, suikerbieten en tarwe. Zijn afnemers bevinden zich op de vrije markt: particulieren, groothandel, frietfabrieken, boerderijwinkels maar hij levert ook rechtstreeks aan supermarkten, groenteboeren of particulieren. Het gaat om die blije klant, daar doen we het voor doet. Ik zeg bewust ´we´, want het is niet alleen mijn verdienste. We werken in een familiebedrijf, waarin ook mijn vrouw en jongens hun steentje bijdragen. Mijn vrouw doet de administratie en is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de winkel. En ook mijn ouders verrichten nog steeds hand- en spandiensten in het bedrijf.”
24/7 ondernemer
Schaalvergroten, investeren, niet stil blijven staan maar vernieuwen. “Je moet wel als agrarisch ondernemer, want anders houd je een bedrijf als dit niet overeind. Gelukkig ben ik iemand die altijd kansen en mogelijkheden zoekt en ziet. Ik zit nooit stil en ben altijd bezig in mijn bedrijf, 24/7. Met één uitzondering: zondag is rustdag, en dat houd ik zo. Die dag is voor het gezin.”
De grond
Jan heeft een duidelijke visie op het agrarisch ondernemerschap, en zijn geloof klinkt daarin door. “Als agrariër en ondernemer kun je nog zoveel investeren in goede machinerie, gebouwen en personeel om de omzet te verhogen, uiteindelijk is het de grond die het hem doet. De aarde brengt vrucht voort, en wij, wij zijn slechts mensen. We weten met z’n allen veel over bedrijfsvoering, machines, bemesting, etc. maar van datgene wat cruciaal is voor de opbrengst, de grond en wat daarin gebeurt, daarvan weten we heel weinig. Grond is nog één groot mysterie. Wat maakt nu dat een gewas aanslaat of niet? Je zou het Gods’ grote geheimenis kunnen noemen. We mogen dus bescheiden en tegelijk ook dankbaar zijn voor wat we van de aarde ontvangen. En onze grond moeten we koesteren. Dat staat voor mij bovenaan.”
Kringlooplandbouw
Heeft zijn visie op het ondernemerschap nu ook consequenties voor de keuzes die hij maakt? Jan legt uit dat hij voorstander is van kringlooplandbouw. Dat wil zeggen: als agrariërs maak je met elkaar afspraken om elkaars restproducten te gebruiken in de bedrijfsvoering, dit om de kringloop sluitend te maken. Jan: “Ik houd bijvoorbeeld stro over als ik tarwe heb geoogst. Dat stro gaat naar een veehouder, die het in de stallen gebruikt voor zijn koeien. Als vergoeding krijg ik daar van hem weer mest voor terug, dat ik weer over mijn land strooi. Mest is onmisbaar voor het groeien van gewas. En die mest hoef ik dan niet in te kopen. Het is een manier om verantwoord om te gaan met datgene wat de aarde ons geeft. Wat overblijft, niet als restproduct weggooien maar weer inzetten voor de teelt of de veehouderij.” Zo brengt hij eigenlijk al in de praktijk wat momenteel in een visienota van het ministerie van landbouw wordt bepleit. Jan onderstreept dit lachend: “ondernemen is voor de muziek uitlopen, zo zie ik het.”
Vrij zijn
Nu hij iets ouder wordt, denkt Jan wel wat meer na over waar hij mee bezig is. “Ik geniet van mijn werk, het land, de natuur, het gewas dat groeit. Maar de verantwoordelijkheid voor mijn gezin, mijn bedrijf, mijn personeel, dat voel ik ook 24/7, elke dag. Ik zou wel iets meer vrijheid willen hebben in hoe ik mijn werk doe. Een beetje meer genieten van andere zaken. Het is ook mijn karakter: ik ben gedreven, altijd bezig met kansen en mogelijkheden.”
Dankdag
We gaan even terug naar dankdag voor het gewas. Het is een traditie die voor Jan belangrijk is. “We hebben God echt nodig. Het lijkt vanzelfsprekend dat er altijd voedsel is, maar dat is het niet. Dat realiseren we ons pas in tijden van honger of armoede. In de oorlog zaten de kerken ook vol.” Die dankbaarheid mogen we ook uiten naar anderen. Jan: “In de regio wordt jaarlijks een oecumenische oogstdankviering georganiseerd door de land- en tuinbouworganisatie LTO. Er wordt groente en fruit meegebracht, dat na de dienst wordt uitgedeeld aan zieken en mensen die het minder hebben. Als niet-kerkelijke organisatie neemt LTO het initiatief voor deze viering, waar ze kerken bij betrekt. Zo kan het ook.”
Dit verhaal verscheen eerder in Kerken rond Rijn & Gouwe
